TÜRK İŞ HUKUKUNDA KIDEM TAZMİNATI DAVALARI
1.SORU :
KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
1.CEVAP :
a)TARİFİ :
YARGITAY 9. HUKUK DAİRESİ, 05.02.2009 GÜN, 2007/23503 ESAS, 2009/1639 SAYILI KARARINDA, KIDEM TAZMİNATINI ŞÖYLE TARİF ETMİŞTİR : “-…İŞVERENE AİT İŞYERİ YA DA, İŞYERLERİNDE BELLİ BİR SÜRE ÇALIŞMIŞ OLAN İŞÇİNİN, İŞİNİ KAYBETMESİ HALİNDE, İŞYERİNDE YIPRANMASI VE YENİ BİR İŞ EDİNMEDE KARŞILAŞACAĞI GÜÇLÜKLER VE İŞYERİNE SAĞLADIĞI KATKI GÖZ ÖNÜNE ALINARAK, GEÇMİŞ HİZMETLERİNE KARŞILIK OLAMK ÜZERE, İŞVERENCE İŞÇİYE VERİLEN TOPLU PARADIR”.
KIDEM TAZMİNATI, İŞÇİNİN BELLİ BİR KIDEME BAĞLI OLARAK ORTAYA ÇIKAN, EN ÖNEMLİ İŞÇİLİK HAKKIDIR.
b)HUKUKİ DURUMU :
4857 SAYILI YENİ İŞ KANUNU HAZIRLIĞI SIRASINDA, SOSYAL TARAFLAR ANLAŞAMADIĞI İÇİN, 1475 SAYILI İŞ KANUNUNUN KIDEM TAZMİNATINI DÜZENLEYEN 14. MADDESİ YÜRÜRLÜKTE BIRAKILARAK ÇÖZÜME GİDİLDİ.
c)UYGULAMA SÜRESİ :
KIDEM TAZMİNATININ, TÜRK İŞ HUKUKU AÇISINDAN, 75 YILLIK BİR GEÇMİŞİ BULUNMAKTADIR.
d)İŞÇİ SAYISI :
TÜRKİYE’DE, İŞÇİ SAYISI MİLYONLARLA İFADE EDİLMEKTEDİR.
2.SORU :
KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMA KOŞULLARI NELERDİR?
2.CEVAP :
KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMA KOŞULLARI 3 TANEDİR.
BİRİNCİ KOŞUL : İŞÇİ İLE, İŞVEREN ARASINDA BİR İŞ SÖZLEŞMESİ OLMALIDIR.
İKİNCİ KOŞUL : İŞÇİ, İŞVERENİN YANINDA EN AZ 1 YIL ÇALIŞMALIDIR.
ARALIKLI ÇALIŞMALAR :
1475 SAYILI İŞ KANUNUN 14/2. MADDESİ, İŞÇİNİN AYNI İŞVERENE BAĞLI OLARAK, BİR YA DA DEĞİŞİK İŞYERLERİNDE ÇALIŞTIĞI SÜRENİN, KIDEM HESABI YÖNÜNDEN BİRLEŞTİRİLECEĞİNİ HÜKME BAĞLAMIŞTIR.
ÜÇÜNCÜ KOŞUL : İŞÇİ, TAZMİNATA HAK KAZANACAK ŞEKİLDE İŞ SÖZLEŞMESİ FESİH EDİLMELİ VEYA İŞ SÖZLEŞMESİ SONA ERMELİDİR.
3.SORU :
MUVAZZAF ASKERLİK SEBEBİ İLE FESİHDE, KIDEM TAZMİNATI NE OLACAK?
MUVAZZAF ASKERLİK HİZMETİ, 20 YAŞINI DOLDURMUŞ OLAN HER ERKEK TÜRK VATANDAŞININ, ZORUNLU BİÇİMDE YAPMASI GEREKEN BİR VATANDAŞLIK ÖDEVİDİR.
b)KIDEM TAZMİNATI HAKKI :
MUVAZZAF ASKERLİK SEBEBİ İLE, İŞÇİNİN İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESİH ETMESİ DURUMUNDA, KIDEM TAZMİNATI HAKKI DOĞAR.
c)ASKERE SEVKİ SAĞLAMAMAK :
1111 SAYILI ASKERLİK KANUNUNA GÖRE, CELP DÖNEMİ GELEN BİR İŞÇİNİN, BU DURUMUNU BİLEN BİR İŞVERENİN, İŞİNDEN AYIRARAK ASKERE SEVKİNİ SAĞLAMAMAMIŞ OLMASI SUÇ OLARAK DÜZENLENMİŞTİR.
d)BAŞKA İŞYERİNDE ÇALIŞMAK :
İŞÇİ, MUVAZZAF ASKERLİK SEBEBİ İLE İŞYERİNDEN AYRILDIKTAN SONRA, BİR BAŞKA İŞYERİNDE ÇALIŞIRSA, KIDEM TAZMİNATI ALAMAZ.
“-…İŞİNDEN AYRILDIKTAN 14 AY SONRA ASKERE GİDEN BİR İŞÇİNİN FESHİNİ, MUVAZZAF ASKERLİK NEDENİNE DAYANMADIĞINI KABUL ETMİŞTİR”. (9 HD. 17.02.1986 T., 1986/71 E., 1986/1686 K.)
e)4,5 AY VEYA 7 AY SONRA ASKERE GİTME :
“-…İŞÇİ, FESİHDEN 7 AY SONRA ASKERE ALINMIŞTIR”. (9 HD. 17.02.1986 GÜN, 1986/71 E., 1986/1686K.)
“-…VEYA İŞÇİ, 4,5 AY SONRA ASKERE GİTMİŞTİR. BU DURUMDA KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANABİLİR”. (9. HD. 12.12.1984 T., 1984/9719 E., 1984/11051 K.)
f)ASKERLİK SÜRESİNİN BORÇLANMASI :
“-…ASKERLİK SÜRESİNİN BORÇLANILMASI HALİNDE, BU SÜRENİN KIDEM TAZMİNATI HESABINDA DİKKATE ALINMASI, KAMU KURUMU İŞYERİNDEN, “EMEKLİLİK” SURETİ İLE FESİHTE SÖZ KONUSU OLUR”. (9 HD. 11.04.2006 T., 2005/23005 E., 2006/9573 K.)
g)”-…ASKERLİK SEBEBİ İLE FESİH HALİNDE, KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANILIR. İŞVERENİN, ASKERLİK SONRASI İŞE ALMA ZORUNLULUĞU YOKTUR”. ( 9 HD. 28.03.2001 T., 2001/1469 E., 2001/5058)
4.SORU :
EMEKLİLİK SEBEBİ İLE FESİHDE, KIDEM TAZMİNATI ALMAK MÜMKÜN MÜDÜR?
4.CEVAP :
a)KIDEM TAZMİNATI HAKKI :
İŞÇİNİN, BAĞLI BULUNAN KURUM VEYA SANDIKTAN YAŞLILIK, EMEKLİLİK VEYA MALULLÜK AYLIĞI YADA TOPTAN ÖDEME ALMAK AMACI İLE İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESİH ETMESİ HALİNDE, KIDEM TAZMİNATI HAKKI DOĞAR.
b)YASAL KOŞULLAR :
“-…EMEKLİLİK SEBEBİ İLE FESİHDE, EMEKLİLİĞE DAİR YASAL KOŞULLARIN GERÇEKLEŞMESİ ŞARTTIR”. (9 HD. 01.06.2005 T., 2004/28663 E., 2005/20086 K.)
ÖRNEĞİN:
DAVACI, BAĞLI BULUNDUĞU KURUMDAN, YAŞLILIK AYLIĞI ALMAK AMACI İLE İŞ AKDİNİ FESİH ETMİŞTİR.
FESİH TARİHİNDE, AYLIĞA HAK KAZANMA YASAL KOŞULLARI OLUŞMAMIŞTIR.
BU NEDENLE, FESİH İŞLEMİ YASAYA UYGUN DEĞİLDİR.
DAVACININ KIDEM TAZMİNATI İSTEME HAKKI BULUNMAMAKTADIR.
c)HAK KAZANMA BELGESİNİN İŞVERENE BİLDİRİLMESİ :
KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANABİLMEK İÇİN, EMEKLİLİK SEBEBİ İLE FESİH YETERLİ DEĞİLDİR.
EMEKLİLİĞE HAK KAZANDIĞINA DAİR BELGENİN İŞVERENE BİLDİRİLMESİ ŞARTTIR. (1475 SK. M. 14/3)
d)TAHSİS YAZISININ İŞVERENE TEBLİĞİ ŞARTI :
“-…İŞÇİNİN, EMEKLİLİK, YAŞLILIK VEYA MALULLÜK AYLIĞINA HAK KAZANDIĞINA DAİR TAHSİS YAZISININ İŞVERENE TEBLİĞİ ŞARTTIR.
BU BİLDİRİM TARİHİ, TAZMİNATIN FAİZ BAŞLANGICI OLARAK KABUL EDİLMEKTEDİR”. (9 HD. 30.04.2009 T., 2007/41392 E., 2009/12134 K.)
e)1475 SAYILI YASANIN 14. MADDESİNE EKLENEN 5. BENT :
1475 SAYILI YASANIN, 14. MADDESİNE, 25.08.1999 GÜN VE 4447 SAYILI YASANIN 5. MADDESİ İLE 5. BENT EKLENMİŞTİR.
1475 SK m. 14/5. BENTE GÖRE : “-…İŞÇİ, EMEKLİLİK KONUSUNDA, YAŞ HARİÇ, DİĞER KRİTERLERİ YERİNE GETİRMESİ HALİNDE, KENDİ İSTEĞİ İLE İŞTEN AYRILMASI İMKANI GETİRMİŞTİR”.
ÖRNEĞİN :
İŞÇİ,
BİR : SİGORTALILIK SÜRESİNİ,
İKİ : PRİM ÖDEME GÜN SAYISINI TAMAMLAMIŞTIR.
ÜÇ : YAŞ KOŞULU SEBEBİ İLE EMEKLİLİK HAKKINI KAZANAMAMIŞTIR.
YAŞ KOŞULUNU TAMAMLAMAMIŞ İŞÇİ, 14/5. BENTE GÖRE AYRILABİLİR, KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANABİLİR.
ANCAK İŞÇİ BU DURUMU, İŞVERENE BİLDİRMELİDİR.
İŞÇİ, YAŞ KOŞULU NEDENİ İLE İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESİH EDER VE EMEKLİLİĞİNİ İSTEDİĞİ HALDE, 1 GÜN SONRA BAŞKA BİR İŞVERENE AİT İŞYERİNDE ÇALIŞIRSA, FESİH 14/5. BENTE UYGUN DEĞİLDİR. BU DURUM, HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI NİTELİĞİNDEDİR. (9 HD. 04.04.2006 T., 2006/2716 E., 2006/8547 K.)
5.SORU :
BİR KADIN İŞÇİ, BEN EVLENMEK İÇİN, İŞ AKDİNİ FESİH EDİYORUM DEDİ, KIDEM TAZMİNATI İSTEYEBİLİR Mİ?
5.CEVAP :
a)BİR YILLIK SÜRE (1475 SK m. 14/1) :
KADIN İŞÇİ, EVLENMESİ HALİNDE, EVLİLİĞİNDEN İTİBAREN 1 YIL İÇİNDE, EVLİLİK NEDENİ İLE İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESİH EDEBİLİR. (1475 SK m. 14/1)
KADIN İŞÇİNİN, EVLİLİK SEBEBİ İLE FESİH HAKKI, “EVLİLİK” TARİHİNDEN İTİBAREN BAŞLAR.
BU HAK, RESMİ EVLİLİK İŞLEMİNİN TAMAMLANMASINDAN İTİBAREN, 1 YIL İÇİNDE KULLANILMALIDIR.
b)EVLİ OLMAK :
İŞE GİRDİĞİ ANDA ZATEN EVLENMİŞ OLAN BİR KADIN İŞÇİ, EVLİLİK NEDENİ İLE EVLİLİĞİ İZLEYEN 1 YIL İÇİNDE HAKLI FESİH YAPAMAZ.
c)BOŞANIP YENİDEN EVLENME :
ANCAK, ÇALIŞTIĞI SIRADA, ÖNCEKİ EŞİNDEN BOŞANIP, YENİDEN EVLENEN KADIN İŞÇİ, 1 YIL İÇİNDE İŞ SÖZLEŞMESİNİ KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANACAK ŞEKİLDE FESİH EDEBİLİR.
d)FESHİN İŞVERENCE KABUL EDİLMEMESİ :
“-…KADIN İŞÇİNİN, YASANIN TANIDIĞI FESİH HAKKINI KULLANMASI HALİNDE, KIDEM TAZMİNATINI TALEP HAKKI DOĞAR. FESHİN İŞVERENCE KABUL EDİLMESİ GEREKMEZ”. (9 HD. 18.10.2005 T., 2005/4762 E., 2005/33799 K.)
e)EŞTEN BOŞANIP YENİDEN EVLENME :
“-…İŞYERİNDEN, KIDEM TAZİNATI ALABİLMEK İÇİN, EŞİNDEN BOŞANAN VE KISA SÜRE SONRA YENİDEN AYNI KİŞİ İLE EVLENEN KADIN İŞÇİNİN, BU DAVRANIŞI KANUNA KARŞI HİLE SAYILIR”. ( 9 HD. 18.09.1989 GÜN, 1989/6776 E., 1989/6979 K.)
6.SORU :
KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANACAK?
6.CEVAP :
a)KIDEM TAZMİNATI HESABINDA SÜRE :
KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMA İÇİN, EN AZ 1 YILLIK SÜRE ÇALIŞILMASI GEREKMEKTEDİR.
b)SON ÜCRET :
İŞÇİNİN, KIDEM TAZMİNATI HESABINDA ESAS ALINACAK ÜCRET, SON HESABIDIR. (1475 SK m. 14/9)
BU ÜCRET, İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESİH EDİLDİĞİ ANDA GEÇERLİ OLAN ÜCRETTİR.
BU ÜCRET, İŞÇİNİN, BRÜT ÜCRETİDİR.
KIDEM TAZMİNATI, İŞÇİNİN FİİLEN ELİNE GEÇEN ÜCRETİN ÜZERİNDEN DEĞİL, SİGORTA PRİMİ, VERGİ, SENDİKA AİDATI GİBİ KESİNTİLER YAPILMAKSIZIN BELİRLENEN BRÜT ÜCRETTİR.
TAZMİNATA ESAS AYLIK ÜCRET, SAAT ÜCRETİNİ ÖNCE 7,5 SONRADAN 30 İLE ÇARPIMI SONUCU BELİRLENMELİDİR.
c)ÜCRETİN EKLERİ :
İŞ KANUNUN 32. MADDESİNDE, ASIL ÜCRET DÜZENLENMİŞTİR.
ASIL ÜCRETE EK OLARAK İŞÇİYE SAĞLANAN PARA VEYA PARA İLE ÖLÇÜLEBİLEN MENFAATLER, ÖRNEĞİN İKRAMİYE, DEVAMLILIK ARZ EDEN PRİM, YAKACAK YARDIMI, GİYİCEK YARDIMI, KİRA, AYDINLATMA, SERVİS YARDIMI VE BENZERİ ÖDEMELER KIDEM TAZMİNATI HESABINDA DİKKATE ALINIR.
d)HESAP YÖNTEMİ :
İŞÇİYE, HER BİR HİZMET YILI İÇİN, 30 GÜNLÜK ÜCRETİ TUTARINDA KIDEM TAZMİNATI ÖDENİR. VE 1 YILDAN ARTAN SÜRELER İÇİNDE ORANTILI OLARAK HESAPLAMA YAPILIR. (1475 SK m. 14/1)
ÖRNEĞİN :
HER YIL İÇİN 30 GÜNLÜK ÜCRET ESAS ALINARAK KIDEM TAZMİNATI HESAPLANIR.
FORMÜLÜ ŞÖYLEDİR:
A=KIDEMİ OLUŞTURAN YIL SAYISI X 30 GÜNLÜK BRÜT BİLDİRİLMİŞ ÜCRET.
B=ARTAN SÜRE GÜN OLARAK X 30 GÜNLÜK BRÜT BİLDİRİLMİŞ ÜCRET.
7.SORU :
KIDEM TAZMİNATINDA, GECİKME FAİZİNİ AÇIKLAR MISINIZ?
7.CEVAP :
a)KIDEM TAZMİNATI İÇİN, BORÇLAR KANUNUNUN VE 3095 SAYILI YASANIN İLGİLİ HÜKÜMLERİ UYGULANMAZ.
b)BANKALARCA MEVDUATA UYGULANAN EN YÜKSEK FAİZ :
KIDEM TAZMİNATININ, ZAMANINDA ÖDENMEMESİ HALİNDE, BANKALARCA MEVDUATA UYGULANAN EN YÜKSEK FAİZ İLE BİRLİKTE ÖDENMESİ, 1475 SK m: 14/11’DE ÖNGÖRÜLMÜŞTÜR.
“-…EN YÜKSEK BANKA MEVDUAT FAİZİ ORANI, FESHİ İZLEYEN 1 YIL İÇİN GEÇERLİDİR. TAKİP EDEN HER YIL İÇİN, FAİZ ORANLARI BELİRLENMELİ VE DEĞİŞEN FAİZ ORANLARINA GÖRE HESAPLAMA YAPILMALIDIR”. ( 9 HD. 14.10.2008 T., 2007/29309 E., 2008/27229 K.)
c)FAİZİN BAŞLANGICI :
FAİZİN BAŞLANGICI, FESİH TARİHİDİR. (9 HD. 18.01.2006 GÜN, 2005/14282 E., 2006/555 K.)
d)YAŞLILIK, MALULLÜK AYLIĞI YA DA TOPTAN ÖDEME ALMAK İÇİN, İŞYERİNDEN AYRILMA HALİNDE FAİZ BAŞLANGICI, KURUMCA TAHSİS YAPILDIĞINA DAİR YAZININ İŞVERENE İBRAZININ GEREKTİĞİ KABUL EDİLMEKTEDİR.
e)EMEKLİLİĞE HAK KAZANMA BELGESİ İŞVERENE İBRAZ YAPILMAMIŞ İSE, İŞVERENCE, KIDEM TAZMİNATI OLARAK “İLK TAKSİDİN” ÖDENDİĞİ TARİH FAİZ BAŞLANGICI OLMALIDIR.
TAKSİT ÖDEMESİ YOK İSE, FAİZ BAŞLANGICI, DAVA VEYA İCRA TAKİP TARİHİDİR.
YARGITAY, 2009 YILINDA, “TAKSİTLİ” ÖDEME KONUSUNDA GÖRÜŞÜNÜ DEĞİŞTİRMİŞTİR. DAHA FAZLA İŞÇİ YARARINA BİR YORUM GETİRMİŞTİR.
TAKSİTLERDEN, BİR YA DA BAZILARININ GÜNÜNDE ÖDENMEMESİ DURUMUNDA, HAK KAZANILAN KIDEM TAZMİNATININ TAMAMI İÇİN FAİZE KARAR VERİLMESİ GEREKTİĞİNE KARAR VERİLMİŞTİR.
İŞÇİ, TAKSİTLİ ÖDEMEYİ ÖNGÖREN ÖDEME PLANINI KABUL ETMİŞSE, TAKSİTLERİN GÜNÜNDE ÖDENMESİ HALİNDE, İŞVEREN FAİZ ÖDEMEYECEKTİR.
TAKSİTLERİN, BİR VEYA BAZILARI GÜNÜNDE ÖDENMEMİŞ İSE, İŞÇİ TAKSİTLİ ÖDEME ANLAŞMASI İLE BAĞLI DEĞİLDİR. SANKİ, TAKSİTLİ ÖDEME ANLAŞMASI YOKMUŞ GİBİ, KIDEM TAZMİNATININ TAMAMI İÇİN, FESİH TARİHİNDEN İTİBAREN FAİZE HAK KAZANIR. (9 HD. 14.04.2009 T., 2008/13160 E., 2009/10566 K.)
ÖRNEK :
“-…İŞ SÖZLEŞMESİ FESİH EDİLMİŞTİR.
İŞÇİ VE İŞVEREN ARASINDA, KIDEM TAZMİNATININ İLERİ TARİHLİ ÇEKLER VERİLEREK BİR TÜR TAKSİTLİ ÖDEME ANLAŞMASI YAPILMIŞTIR. ÇEKLERİN ÖNGÖRÜLEN KEŞİDE TARİHLERİNDE ÖDENMESİ HALİNDE, İŞÇİ FAİZ TALEP EDEMEZ. (9. HD. 21.06.2004 T., 2004/13272 E., 2004/14579 K.)
f)FAİZE FAİZ :
“-…KIDEM TAZMİNATI GECİKME FAİZİ, BİR FAİZ ALACAĞIDIR. BU NEDENLE, FAİZE FAİZ YÜRÜTÜLMESİ MÜMKÜN DEĞİLDİR”. (9 HD. 27.06.2005 T., 2005/19196 E., 2005/22752 K.)
8.SORU :
KIDEM TAZMİNATININ TAVANINI AÇIKLAR MISINIZ?
8.CEVAP :
a)BİREYSEL İŞ SÖZLEŞMESİ YA DA TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ İLE BELİRLENEN KIDEM TAZMİNATININ YILLIK MİKTARI, DEVLET MEMURLARI KANUNUNA TABİ EN YÜKSEK DEVLET MEMURUNA, 5434 SAYILI T.C. EMEKLİ SANDIĞI HÜKÜMLERİNE GÖRE, BİR HİZMET YILI İÇİN ÖDENECEK EMEKLİLİK İKRAMİYESİNİ GEÇEMEZ.
b)En YÜKSEK DEVLET MEMURU, BAŞBAKANLIK MÜSTEŞARIDIR.
c)GENEL TAVAN, BAŞBAKANLIK MÜSTEŞARININ EMEKLİLİĞİ HALİNDE, EMEKLİ SANDIĞINCA ÖDENECEK “BİR YILLIK” İKRAMİYE ORANINI GEÇEMEYECEKTİR.
d)GENEL TAVAN, İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHEDİLDİĞİ ANDAKİ TAVANDIR.
9.SORU :
KIDEM TAZMİNATINDA, ZAMANAŞIMI NASIL UYGULANIYOR?
9.CEVAP :
a)10 YILLIK SÜRE :
KIDEM TAZMİNATI, 10 YILLIK ZAMANAŞIMI SÜRESİNE TABİDİR.
YARGITAY, KIDEM TAZMİNATINDA, 10 YILLIK ZAMANAŞIMI SÜRESİNİ BENİMSEMİŞTİR. (9 HD. 23.11.2005 T., 2005/7271 E., 2005/37035 K.)
b)İŞÇİ, ASKERLİK NEDENİ İLE İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESİH ETTİ, ARADAN 10 YILDAN FAZLA BİR SÜRE GEÇTİ.
ASKERLİK ÖNCESİ DÖNEM İÇİN, KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANILAMAZ. ZİRA, İŞVEREN 10 YILLIK ZAMANAŞIMINI İLERİ SÜREBİLİR.
İŞÇİ, 10 YILLIK ZAMANAŞIMI SÜRESİ İÇİNDE KIDEM TAZMİNATI İSTEMELİDİR.
c)İŞÇİ, BİR SÜRE SONRA AYNI İŞVERENE AİT İŞYERİNDE ÇALIŞMAYA BAŞLADI.
BU ZAMANAŞIMINI KESMEZ. (9 HD. 23.11.2005 T., 2005/7271 E., 2005/37035 K.)
10.SORU :
BİR İŞÇİ, İSTİFA ETMESİ HALİNDE, KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ ?
10.CEVAP :
a)”-…İŞÇİNİN İSTİFASI İLE SONA EREN DÖNEMİN, KIDEM TAZMİNATI HESABINDA DİKKATE ALINMAZ”. (9 HD. 25.10.2005 T., 2005/18376 E., 2005/34528 K.)
b)”-…İSTAFA İLE SON BULAN VE KAMU KURUMUNDA GEÇEN İLK DÖNEM ÇALIŞMASI, KIDEM TAZMİNATI HESABINDA DİKKATE ALINMAZ”. (9 HD. 12.05.2005 T., 2005/13668 E., 2005/16250 K.)
c)”-…İSTİFA İLE SONA EREN İŞ İLİŞKİSİNDE, İŞÇİ KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANAMAZ”. (9 HD. 30.04.2009 T., 2007/39625 E., 2009/12287)
11.SORU :
BİR İŞÇİ, İŞYERİ DIŞINDA İŞLEDİĞİ BİR SUÇTAN DOLAYI TUTUKLANDI.
KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ ?
11.CEVAP :
İŞÇİNİN İŞYERİ DIŞINDA İŞLENEN SUÇ NEDENİ İLE TUTUKLANMASI :
“-…İŞÇİNİN, İŞYERİ DIŞINDA İŞLENEN BİR SUÇ SEBEBİ İLE TUTUKLANMASI VE BU SÜRENİN 60 GÜNÜ AŞMASI NEDENİ İLE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HÜKMÜ UYARINCA FESİH HALLERİNDE DAVACI İŞÇİ, 1475 SK m. 17/III. MADDESİ GEREĞİNCE, KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR, İHBAR TAZMİNATI ALAMAZ”. (9 HD. 15.06.2004 T., 2004/2651 E., 2004/14965 K.)
“-…İŞYERİ DIŞINDA İŞLENEN SUÇLAR, HAKLI FESİH KAPSAMINDA DEĞİLDİR”. (9 HD. 02.06.2004 T., 2004/795 E., 2004/13283 K.)
“-…FESHE KONU OLAN KAVGA OLAYINDA, İŞÇİYE “SATAŞMA” BULUNMASI DURUMUNDA, FESHİN HAKSIZ OLDUĞUNUN KABULÜ GEREKİR”. (9 HD. 31.05.2004 T., 2004/2127 E., 2004/13142)
12.SORU :
BİR İŞÇİ, ÜCRETİ VEYA FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ ÖDENMEDİĞİ TAKTİRDE, İŞTEN AYRILIRSA, KIDEM TAZMİNATI İSTEYEBİLİR Mİ ?
12.CEVAP :
“-…FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİNİN, “ÖDENMEMESİ “ İŞÇİ İÇİN, HAKLI FESİH NEDENİDİR”. (HGK 24.12.2008 T., 2008/9-774 E., 2008/785 K.)
“-…İŞÇİNİN, ÜCRETİNİN “ÖDENMEMESİ” HALİNDE, İŞ SÖZLEŞMESİNİ HAKLI OLARAK FESİH HAKKI BULUNMAKTADIR”. ( 9 HD. 28.05.2009 GÜN, 2008/1616 E., 2009/14793 K.)
“-…FAZLA MESAİ VE HAFTA TATİLİ ALACAKLARININ ÖDENMEMİŞ OLMASI NEDENİNE DAYALI DEVAMSIZLIK, İŞÇİNİN HAKLI FESHİ NİTELİĞİNDE KABUL EDİLMELİDİR”. (9 HD. 21.06.2004 T., 2004/3108 E., 2004/15381 K.)
Kıdem Ve İhbar Tazminatı Alacağı Davasında Davalı İşverenin 6 Günlük Hakdüşürücü Süre İçerisinde İş Sözleşmesini Feshetmiş Olduğuna, Feshin 4857 Sayılı Kanun’un 26. Maddesine Uygun Olduğuna, Davanın Reddedileceğine İlişkin Yargıtay Kararı
Kıdem Ve İhbar Tazminatı Alacağı Davasında Davalı İşverenin 6 Günlük Hakdüşürücü Süre İçerisinde İş Sözleşmesini Feshetmiş Olduğuna, Feshin 4857 Sayılı Kanun’un 26. Maddesine Uygun Olduğuna, Davanın Reddedileceğine İlişkin Yargıtay Kararı
T.C.
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
E. 2012/7304
K. 2012/8445
T. 14.3.2012
• KIDEM VE İHBAR TAZMİNATI ALACAĞI DAVASI ( Davalı İşverenin 6 Günlük Hakdüşürücü Süre İçerisinde İş Sözleşmesini Feshetmiş Olduğu - Davanın Reddedileceği/Feshin 4857 S.K. 26. Maddesine Uygun Olduğu )
• ALTI GÜNLÜK HAKDÜŞÜRÜCÜ SÜRE ( Feshe Neden Olan Olayın Diğer Tarafça Öğrenilmesinden İtibaren Başlayacağı - Herhalde Fiilin Gerçekleştiği Tarihten İtibaren Bir Yıl Yine Hakdüşürücü Sürenin Bulunduğu/Feshin 4857 S.K. 26. Maddesine Uygun Olduğu )
• İŞVERENİN TÜZEL KİŞİ OLMASI ( 6 Günlük Hakdüşürücü Sürenin Sözleşmeyi Feshe Yetkili Mercii Tarafından Öğrenilmesi Gerektiği - Hakdüşürücü Sürelerden Birinin Dahi Geçmiş Bulunması Halinde Haklı Nedenle Feshin Ortadan Kalkacağı )
• HAKLI NEDENLE FESİH ( 6 Günlük Hakdüşürücü Süre İçerisinde Yapılan İş Sözleşmesi Feshinin Usulüne Uygun Sayılacağı - Haklı Nedenle Fesih Kabul Edilmesi Gereği )
• BİR YILLIK HAKDÜŞÜRÜCÜ SÜRE ( 6 Günlük Hakdüşürücü Sürenin Olayın Diğer Tarafça Öğrenilmesinden İtibaren Başlayacağı ve Herhalde Fiilin Gerçekleştiği Tarihten İtibaren Bir Yıl Yine Hakdüşürücü Sürenin Bulunduğu/İşçi Alacağı Davası )
ÖZET : Davacı, kıdem ve ihbar tazminatı alacaklarının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. İş sözleşmesinin 6 günlük hak düşürücü süre içinde feshedilip feshedilmediği hususu taraflar arasında uyuşmazlık konusudur. Bu süre, feshe neden olan olayın diğer tarafça öğretilmesinden itibaren altı işgünü ve herhalde fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren bir yıl olarak belirlenmiştir. Olayın öğrenme günü hesaba katılmaksızın, takip eden iş günleri sayılarak altıncı günün bitiminde haklı fesih yetkisi sona erer. İşverenin tüzel kişi olması durumunda altı işgünlük süre feshe yetkili merciin öğrendiği günden başlayacaktır.4857 S.K 26. maddesinde öngörülen altı işgünlük ve bir yıllık süreler ayrı ayrı hak düşürücü niteliktedir.
Bir başka anlatımla fesih hakkının öğrenmeden itibaren altı iş günü ve olayın gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içinde kullanılması şarttır.Sürelerden birinin dahi geçmiş olması haklı fesih imkânını ortadan kaldırır.
Davalı işveren, iş akdini fesih yetkisi bulunan makamların 05.06.2007 tarihinde feshe konu olaylardan haberdar olduğunu ileri sürmektedir.Ayrıca davalı işverenin feshe yetkili makamlarının, olayı 05.06.2007 tarihinden önce öğrendiğini gösterir başka bir delil de bulunmamaktadır. Davalı işveren 08.06.2007 tarihinde davacının iş akdinin feshedildiğini, ancak fesih ihbarnamesinin 12.06.2007 tarihinde düzenlendiğin ileri sürmüştür.Fesih beyanı karşı tarafa ulaşmakla sonuç doğurur. Sözlü olarak iş akdinin 08.06.2007 tarihinde sonlandırıldığına ilişkin tanık beyanı bulunmamakla birlikte, davacı taraf dava dilekçesinde açıkça fesih tarihini 08.06.2007 olarak göstermiştir. Bu nedenlerle, feshin 4857 SK' un 26. maddesinde öngörülen 6 iş günlük hak düşürücü süre içerisinde gerçekleştiği kabul edilerek davanın reddi gerekir.
DAVA : Davacı, kıdem ve ihbar tazminatı alacaklarının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi F. Benli tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : A ) Davacı İsteminin Özeti:
Davacı, davalıya ait iş yerinde 23.03.2004-08.06.2007 tarihleri arasında çalıştığını, iş sözleşmesinin işverence haksız feshedildiğini ileri sürerek, kıdem ve ihbar tazminatlarının tahsilini istemiştir.
B ) Davalı Cevabının Özeti:
Davalı, davacının davacının iş yerinde tedavi gören bayan hastalara ve bayan işçilere cinsel tacizde bulunması nedeni ile iş akdinin haklı sebebe dayanılarak feshedildiğini savunarak, davanın reddini istemiştir.
C ) Yargıtay Bozma İlamı
Yerel mahkemenin 12.11.2008 tarih, 2007/489 Esas 2008/601 Karar sayılı ilamı ile, davacının iş akdinin 4857 SK' un 26 maddesinde öngörülen 6 günlük hak düşürücü süre içerisinde feshedilmediği gerekçesi ile davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bu karar süresi içerisinde davalı tarafça temyiz edilmiştir.
Temyiz incelemesi sonucunda, Yargıtay 9 Hukuk Dairesinin 18.02.2011 tarih, 2009/5216 Esas 2011/3902 Karar sayılı ilamı ile; feshe konu olayların, feshe yetkili makama ulaştığı tarih belirlenerek, hak düşürücü süre içerisinde iş akdinin feshedilip edilmediğine karar verilmesi gerektiği belirtilerek yerel mahkemenin yukarıda tarih ve numarası gösterilen kararı bozulmuştur .
D ) Yerel Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece, yukarıda tarih ve numarası gösterilen bozma ilamına uyulmuştur.
Yapılan yargılama sonucunda; feshe konu eylemin 04.06.2007 tarihli e-posta ile feshe yetkili makamlara bildirildiği ve davalı işveren tarafından ise fesih bildiriminin 12.06 2007 günü gönderildiği, bu durumda 6 günlük hak düşürücü sürenin geçtiğinin kabul edilmesi gerektiği kanaatine varılarak davanın kabulüne karar verilmiştir.
E ) Temyiz:
Kararı davalı taraf temyiz etmiştir.
F ) Gerekçe:
İş sözleşmesinin hak düşürücü süre içinde feshedilip feshedilmediği hususu taraflar arasında uyuşmazlık konusudur.
İşçi veya işveren bakımından haklı fesih nedenlerinin ortaya çıkması halinde, iş sözleşmesinin diğer tarafının sözleşmeyi haklı nedenle fesih yetkisinin kullanılma süresi sınırsız değildir. Bu bakımdan 4857 İş Kanununun 26 ncı maddesinde, fesih nedeninin öğrenildiği tarih ile olayın gerçekleştiği tarih başlangıç esas alınmak üzere iki ayrı süre öngörülmüştür. Bu süreler içinde fesih yoluna gitmeyen işçi ya da işverenin feshi, haklı bir feshin sonuçlarını doğurmaz. Bu süre, feshe neden olan olayın diğer tarafça öğretilmesinden itibaren altı işgünü ve herhalde fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren bir yıl olarak belirlenmiştir.
4857 sayılı İş Kanununda, işçinin maddî çıkar sağlamış olması halinde bir yıllık sürenin işlemeyeceği öngörülmüştür. O halde, haklı feshe neden olan olayda işçinin maddî bir menfaati olmuşsa, altı işgününe riayet etmek koşuluyla olayın üzerinden ne kadar süre geçerse geçsin işverenin haklı fesih imkânı vardır.
Altı iş günlük süre işçi ya da işverenin haklı feshe neden olan olayı öğrendiği günden itibaren işlemeye başlar. Olayı öğrenme günü hesaba katılmaksızın, takip eden iş günleri sayılarak altıncı günün bitiminde haklı fesih yetkisi sona erer.
İşverenin tüzel kişi olması durumunda altı işgünlük süre feshe yetkili merciin öğrendiği günden başlar. Bu konuda müfettiş soruşturması yapılması, olayın disiplin kurulunca görüşülmesi süreyi başlatmaz. Olayın feshe yetkili kişi ya da kurula intikal ettirildiği gün altı iş günlük sürenin başlangıcını oluşturur. Bir yıllık süre ise her durumda olayın gerçekleştiği günden başlar.
Haklı fesih nedeninin devamlı olması durumunda hak düşürücü süre işlemez ( Yargıtay 9.HD. 15.2.2010 gün, 2008/16869 E, 2010/3345 K ). Örneğin, ücreti ödenmeyen işçi ödeme yapılmadığı sürece her zaman haklı nedenle iş sözleşmesini feshedebilir. Bu örnekte işçi açısından haklı fesih nedeni her an devam etmektedir. Ancak işçinin daimî olarak bir başka göreve atanması veya iş şartlarının esaslı şekilde ağırlaştırılması halinde, bu değişikliğin sonuçları sürekli gibi görünse de işlem anlıktır. Buna göre sözleşmesini feshetmeyi düşünen işçinin bunu altı işgünü içinde işverene bildirmesi gerekir. Yine işyerinde işi yavaşlatma ve üretimi düşürme eyleminin süreklilik göstermesi durumunda, altı iş günlük süre eylemin bittiği tarihten başlar.
İşçinin ücretinin ödenmemesi temadi eden bir durum olmakla birlikte fesih hakkı ödemenin yapıldığı ana kadar kullanılabilir. Aksi halde Yasanın 24/III-e maddesinde öngörülen neden ortadan kalkmış olur. Fesih iradesinin altı iş günü içinde açıklanması yeterli olup, bu süre içinde tebligatın muhatabına ulaşmış olması şart değildir
4857 sayılı Yasanın 26 ncı maddesinde öngörülen altı işgünlük ve bir yıllık süreler ayrı ayrı hak düşürücü niteliktedir. Bir başka anlatımla fesih hakkının öğrenmeden itibaren altı iş günü ve olayın gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içinde kullanılması şarttır. Sürelerden birinin dahi geçmiş olması haklı fesih imkânını ortadan kaldırır. Hak düşürücü sürenin niteliğinden dolayı taraflar ileri sürmese dahi, hâkim resen dikkate almak zorundadır.
Bu maddede belirtilen süreler geçtikten sonra bildirimsiz fesih hakkını kullanan taraf, haksız olarak sözleşmeyi bozmuş sayılacağından ihbar tazminatı ile şartları oluşmuşsa kıdem tazminatından sorumlu olur.
Yukarıda değinilen altı iş günlük ve bir yıllık hak düşürücü süreler, işçi açısından 24/II madde, işveren açısından ise 25/II maddede belirtilen sebeplere dayanan fesihler yönünden aranmalıdır. Bu itibarla, geçerli nedene dayanan fesih durumlarında, 26 ncı maddede öngörülen hak düşürücü süreler işlemez. Dairemizin istikrar kazanmış uygulaması bu yönde olup, geçerli nedene dayanılarak yapılan fesihlerde belirtilen hak düşürücü sürelerin yerine "makul süre" içinde sözleşmenin feshedilebileceğini kabul etmektedir ( Yargıtay 9. HD. 2.2.2009 gün 2008/9790 E. 2009/1003 K. ).
Somut olayda; davalı işveren, iş akdini fesih yetkisi bulunan makamların 05.06.2007 tarihinde feshe konu olaylardan haberdar olduğunu ileri sürmektedir.
Davacı vekilinin 17.11.2011 tarihli dilekçesi ile öğrenme tarihinin 05.06.2007 olduğu kabul edilmiştir. Ayrıca davalı işverenin feshe yetkili makamlarının, olayı 05.06.2007 tarihinden önce öğrendiğini gösterir başka bir delil de bulunmamaktadır.
Davalı işveren 08.06.2007 tarihinde davacının iş akdinin feshedildiğini, ancak fesih ihbarnamesinin 12.06.2007 tarihinde düzenlendiğin ileri sürmüştür.
Fesih beyanı karşı tarafa ulaşmakla sonuç doğurur. Sözlü olarak iş akdinin 08.06.2007 tarihinde sonlandırıldığına ilişkin tanık beyanı bulunmamakla birlikte, davacı taraf dava dilekçesinde açıkça fesih tarihini 08.06.2007 olarak göstermiştir.
Saptanan bu durum karşısında ve yukarıda açıklanan maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulduğunda, feshin 4857 SK' un 26. maddesinde öngörülen 6 iş günlük hak düşürücü süre içerisinde gerçekleştiği kabul edilerek davanın reddi gerekirken kabulüne karar verilmesi isabetsizdir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebepten dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 14.03.2012 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.