Hukuk sistemimiz isminden memnun olmayan kişilerin bu memnuniyetsizliklerinin haklı sebepler oluşturması halinde isim veya soyisimlerini değiştirmelerine ilişkin dava açmalarına cevaz vermiştir. Bireyler kanunda geçerli sebeplerin varlığı halinde mahkemeye başvurarak isim ve soyisim değiştirme davası açabilirler.

4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 27. maddesi isim değiştirme davalarından bahsetmektedir. Bu maddeye göre kişi isminin değiştirilmesini ancak hakimden isteyebilir. Görüleceği üzere isim değiştirme işlemleri Türkiye’de hakim onayına tabii kılınmıştır. Hakim onayı ise ancak haklı bir nedenle mümkün olmaktadır. Burada hangi gerekçelerin haklı neden sayılacağı ise hakimin takdir yetkisine bırakılmıştır. Pratikte karşılaşılan örneklerden yola çıkarak nelerin haklı neden sayılabileceğini maddeler halinde anlatmaya çalışalım;

Kişi nüfus cüzdanındaki isminden farklı bir isimle aile, arkadaş ve iş çevresinde tanınıyorsa (Kişinin kimliğine yazan isim Ahmet ancak kullandığı isim Ali),
Komik, söylenişi zor, anlamsız bir sözcükten ibaret ise (Satılmış, Lütfullah),
Özel hayatında yanlış anlamalara ihtimal veriyorsa (Yanardöner, Döndü),
Örf ve adete aykırı anlamlar içeriyorsa (Oral, Kazma),
Bu sebepler mahkemeler nezdinde isim değiştirme davası için haklı gerekçe sayılmaktadır.

İsim değiştirme davasının hangi mahkemede görüleceği son dönemde önemli tartışmalara konu olmuştur. Ancak Uyuşmazlık Mahkemesi tarafından verilen görev kararları ile asliye hukuk mahkemelerinin görevli olduğu hükmüne artık kabul edilmiştir.

İsim değiştirme davası için çıkarılacak avukat vekaletnamesinin özel yetkiler barındırması zaruridir. Kişi vereceği vekaletname içerisinde “isim değiştirme davası açmaya, isim ekletme davası açmaya, nüfus müdürlüğünden talepte bulunmaya” gibi özel yetkileri vekaletname içerisine ekletmek zorundadır. Aksi halde mahkeme usuli eksiklik nedeniyle isim değiştirme davasını karara bağlamayabilir.

İsim değiştirme davası için asliye hukuk mahkemesine yapılacak başvurunun ardından ortalama 3-4 ay içerisinde değişiklik tamamlanmaktadır. Burada açılacak davanın ardından usuli işlemler tamamlanır ve ön inceleme duruşması yapılır. Ardından yapılacak tahkikat duruşması ile deliller asliye hukuk hakim tarafından incelenir. Değişikliğe bir engel bulunmaması halinde mahkeme değişiklik kararı verir. Mahkemenin kararının ardından bu değişiklik kararı kamuya duyurulmak amacıyla bir gazetede ilan edilmektedir. Gazete ilanının ardından değişikliğe 3. kişilerin itirazda bulunmaması halinde dosya kesinleştirilir ve isim değiştirme davası neticelenmiş olur.

2012 yılından önce isim değiştirme davası ancak bir defaya mahsus açılabiliyordu. Kişi hayatı boyunca ismini yalnız bir defa değiştirebiliyor ve onun dışında başka bir değişiklik davası açması kanun tarafından engellenmiştir. Ancak bu kanun maddesi Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Bu iptal ile kişiler artık birden fazla defa isim değiştirme davası açmaya hak kazanmışlardır.

İsminden memnun olmayan bireyler açısından isim değiştirme ancak açılacak olan isim değiştirme davası ile mümkün olabilen bir durumdur. İsim nasıl değiştirilir diye merak eden kişilerin bu süreçte haklı bir isim değiştirme nedenine ihtiyaçları vardır. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu isim değiştirme için gerekli isim değiştirme nedenlerini tek tek açıklamamakla birlikte açılacak olan isim değiştirme davasında hakim kanaati oluşturulmasını istemektedir.

İsim nasıl değiştirilir diyen bireyler açısından haklı isim değiştirme nedenlerinin kanunda açıkça ifade edilmemesi, açılacak olan isim değiştirme davasında etkili bir savunma yapılmasının gerekliliğini arttırmaktadır. Sık sık isim değiştirme davalarına konu olan isim değiştirme nedenleri olmakla birlikte hakimler isim değiştirme davalarında öne sürülen gerekçe ile birlikte isim değiştirmek isteyen kişilerin sosyo ekonomik durumlarını da göz önünde bulundurmaktadır.

İsim değiştirme davalarında bireyler, farklı bir isimle tanınma, ismin komik- alay edilebilir nitelikte olması, yabancı kökenli bir isim olması, ismin ahlaka uygun olmaması gibi nedenleri ileri sürebilmektedir. Hakimlerin sosyo ekonomik açısından isim değiştirmek isteyen kişilerin eğitim düzeyi, mesleki kariyerleri, ailevi ilişkileri gibi durumları göz önünde bulundurması, aynı isim değiştirme nedeni ile isim değiştirme davası açan farklı kişilerin farklı sonuçlar almasına neden olmaktadır. O yüzden bu süreçte bireylerin hakim kanaati oluşturmak adına etkili bir savunma yapmaları gerekmektedir.

İsim nasıl değiştirilir diye merak eden kişilerin isim değiştirme davası açamaları gereken yetkili mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir ve bireyler yalnızca resmi ikamet adreslerinin bulunduğu yerdeki mahkemeye başvuru yapabilirler. İsim değiştirme dilekçesi ile birlikte yapılacak olan başvuru sonrası isim değiştirme süreci başlar. İsim değiştirme sürecinde bireyler davanın açılması, dava içerisinde öne sürülen nedenin ispatı, ara kararın alınması, gazete ilanı, kesinleşen kararın nüfusa iletilmesi gibi pek çok karmaşık bürokratik işlemle uğraşmak durumundadırlar. İsim değiştirme davası açacak kişilerin bu süreçte uzman bir isim değiştirme avukatı tutmaları onların 2 3 ay gibi bir süre içerisinde yeni kimliklerine kavuşmalarını sağlarken, bireysel olarak açılacak isim değiştirme davası 8 10 ay sürebileceği gibi isim değiştirme davasının reddi gibi bir durum da oluşabilmektedir.